Proxecto AGO

A recolleita sistemática do gale­go oral foi unha das principais liñas de investigación do Instituto da Lingua Galega (ILG) da Universidade de Santiago de Compostela desde a súa fundación en 1971, seguindo o ronsel do traballo dialectal que se iniciara na Cátedra de Filoloxía Románica compostelá en 1966. Ese material recolleuse, fundamentalmente, para redactar monografías gramaticais e léxicas de parroquias e concellos ou nomenclaturas da flora e fauna de todo o litoral galego, ou ben para cartografalo no caso do material do Atlas Lingüístico Galego (ALGa), que comezou a editarse en 1990.

Asemade, de xeito practicamente ininterrompido desde o ano 1974 á actualidade, diversos investigadores do ILG realizaron gravacións de etnotextos en moitos puntos do dominio lingüístico galego, á vez que dirixiron traballos académicos moi diversos nos que o material fundamental para analizar era unha mostra do gale­go oral con un ou varios informantes.

Estas gravacións, xun­to con outras moitas en depósito de xente allea ó ILG, constitúen o proxecto Arquivo do Galego Oral (AGO) co que se pretende construír un corpus de interese multidisciplinar para estudar a situación da lingua oral e asemade contribuír a un mellor coñecemento da sociedade galega a través de moi diversas mostras do patrimonio inmaterial. Os principais obxectivos do AGO son a posta en rede dun banco de textos orais, co que configurar unha especie de atlas da oralidade, e a realización dun corpus informatizado do galego oral para o estudo fundamentalmente léxico e gramatical. Este corpus basearase nos textos consultables no sitio web, pero tamén noutros transcritos que non se pendurarán na rede.

Actualmente o AGO contén sobre 2.000 horas de gra­vacións, con voces duns 7.000 informantes correspondentes á práctica totalidade dos 315 concellos de Galicia e a boa parte dos 38 conce­llos das comarcas estremeiras de fala e cultura galegas de Asturias, León e Zamora. Tamén hai mostras das falas esencialmente galegas dos tres “lugaris” dos somontes da Serra de Gata, en Cáceres.

O Arquivo consta de cinco subarquivos, tres deles de etnotextos con mostras de galego esencialmente popular (gravacións do ALGa dos anos 70, un bo quiñón de textos da década de 1980 e un inxente quiñón de textos de 1992 á actualidade). O cuarto é o subarquivo do Cancioneiro Popular Galego de Schubarth e Santamarina e o quinto son textos galegos en rexistro culto. O subarquivo de etnotextos de 1992 á actualidade, que é o de maior volume, contén máis de mil horas gravadas, practicamente todas dixitalizadas e clasificadas tematicamente.

A DGICYT do Ministerio de Educación y Ciencia subvencionou o proxecto Recollida e transcrición de etnotextos para a creación do ADLG (Arquivo Dialectal da Lingua Galega (PB91-0784), para executar entre xullo de 1992 e xullo de 1995; e posteriormente a Dirección Xeral de Universidades da Xunta de Galicia concedeu o proxecto Actualización do Arquivo do Galego Oral (XUGA-24001-B96) para executar entre 1996 e 1998. Mercé a estes proxectos Francisco Fernández Rei, que era o investigador principal, e Carme Hermida Gulías, membro do equipo investigador, comezaron en 1992 a organizar ese Arquivo da oralidade e prepararon a edición do audio-libro A nosa fala. Bloques e áreas lingüísticas do galego (1996), que se pode consultar na ligazón www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.php.

No 2007 iniciouse unha nova xeira cando a Secretaría Xeral de Política Lingüística da Xunta de Galicia asinou co ILG un convenio de colaboración que permitiu contar, en principio, con dúas bolsas e actualmente cunha persoa contratada para colaborar nos obxectivos inmediatos do AGO, que son inventariar e catalogar todo o material dos subarquivos que contén, pendurar en internet mostras de etnotextos agrupados tematicamente e representativos das áreas lingüísticas do galego e á vez actualizar e completar as coleccións de textos e outras gravacións.

A dixitalización das máis de mil horas de material do subarquivo de etnotextos dos últimos vinte anos realizouse basicamente con axuda do convenio coa Consellería de Innovación e Industria Traballos para a conservación en soporte dixital dos materiais lingüísticos e para a difusión por internet dos resultados de investigación (2007-2008). Tamén se dixitalizaron gravacións mercé á axuda do Grupo de investigación “Filoloxía e Lingüística Galega (GI-1743 USC) e á axuda a Grupos de referencia competitiva, da Secretaría Xeral de Universidades da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia.

O Arquivo do Galego Oral do ILG existe mercé á xenerosidade de varios milleiros de galegofalantes que doaron as súas voces e á xenerosidade de centos de persoas que andaron mil e un camiños da Galicia administrativa e das comarcas estremeiras (e dos somontes da Serra de Gata) para recolleren esas voces que agora en audio e en transcrición queremos ir entregando á sociedade que creou a lingua galega, e tamén á comunidade científica.