Aire/vento do nordeste | (aire) da travesía (aire) de abaixo (aire) de arriba (vento) da travesía (vento) de abaixo (vento) de arriba aire da Vacariza aire de Castro aire de Herbón aire de Meira aire do nordés aire do nordeste aire santiagués betanceiro nordés nordesía nordestada nordeste nordestía | 58 | IV | 163 |
Aire/vento do oeste | (aire) de Carnota (vento) de Carnota aire da costa aire da Costa da Madanela aire da mar aire da Mariña aire da neve aire da Rouxía aire da serra aire de cabrafanada aire de entre corno e cabra aire de Galicia aire de Pontevedra aire de Queixa aire de Santiago aire do Bidual aire do Faro aire do Freixeiro aire do mar aberto aire do Mendón aire do Monte dos Bois aire padroés el galego escornacabras vento das nevadas vento de Vigo | 63b | IV | 175 |
Aire/vento do sur | (aire) de Portugal (vento) de Portugal aire burganés aire da bocabarra aire da Gudiña aire da Portela aire da raia aire das Pontes de García Rodríguez aire de cabrafanada aire de Caldelas aire de Lemos aire de Lugo aire de Marufe aire de Portomarín aire de Santa Icía aire de Santiago aire de Sarria aire do Atlántico aire do lado da Castellana aire do Ouroso aire do Rios aire sarriano santiagués vento bragués vento da Bercía vento da bocabarra vento da Vía vento de Camiña vento de Lemos | 57b | IV | 161 |
Aire/vento do norte | (aire) de abaixo (aire) de arriba (aire) do mar (aire) do norte (aire) norte (vento) de abaixo (vento) de arriba (vento) do mar (vento) do norte (vento) norte aire da Coruña aire da Fonsagrada aire da serra aire da xiada aire de Foz aire de Sabarei aire do Invernadeiro aire do lado de Bens aire frío aire travesío frieira gurria do norte mareiro nordés nordesía nortada nortear nortón perrilla vento de fóra vento de Neira | 56 | IV | 157 |
Aire/vento do oeste | (aire) de abaixo (aire) de arriba (aire) do poniente (aire) travesío (vento) de abaixo (vento) de arriba (vento) do poniente aire do ponente aire fresco aire ruzado atravesado aviseu marisco oeste ponente poniente poñente travesía vendaval vento da travesía vento do oeste | 63a | IV | 173 |
Aire/vento do sur | (aire) de abaixo (aire) de arriba (aire) do sur (aire) sur (vento) de abaixo (vento) de arriba (vento) do sur (vento) sur aire da chuvia aire da fonte aire do mediodía aire quente aire vello averguía marexiar marexiña soao solano sul surazo vendaval vento do mar xoina | 57a | IV | 159 |
Aire/vento do leste | (aire) de abaixo (aire) de arriba (vento) de abaixo (vento) de arriba (vento) terral aire asturiano aire burgalés aire da barra aire da Besteira aire da Bouza Vella aire da montaña aire da Paradanta aire da Pena do Gato aire de Guldramil aire de Meira aire do lado de Cambás aire dos portugueses aire mariñán nordés vendaval vento do lado da fame | 62b | IV | 171 |
Aire/vento do leste | (aire) do naciente (aire) naciente (aire) solano (vento) do naciente aire de leste aire do este aire do levante aire do nacente aire do raiante aire do saliente aire do soán aire solán este lestazo leste levante nacente poniente raiante saliente soán soano soao | 62a | IV | 169 |
Cambiar de dirección (o aire/o vento) | (aire) revolto (vento) revolto aire loco andar o vento vagueando bailar (o aire) bailar (o vento) cambiar (o aire) cambiar (o vento) dar o aire voltas dar volta o tempo haber revolución mudar o aire pelearse os aires pleitearse o aire refollar (o aire) refollar (o vento) remuniñar tempo avolto tempo revolto tempo variable ter temporal torcer el aire virar (o aire) virar (o vento) | 55 | IV | 155 |
Arroiar | (caer auga) gorda botar (auga) a caldeiros botar augua a cántaros caer (auga) a chorrón caer (auga) basta caer agua a chorro caer agua a montón caer agua a torrente caer auga a caldeirados caer auga a caldeiros caer auga a cántaros caer auga a cantos caer auga a choupón caer auga a chuzos caer auga a golpes caer auga a mazo caer auga a trebón caer auga a xerros caer coma quen as envorca caír (auga) como calabaza caír agua a baldes caír auga caír chuva a baldes mazar auga a cántaros zurrar de auga | 79b | IV | 241 |
Arroiar | (caer un) ballón (caer un) temporal de agua (caer unha) tormenta de auga (caer unha) zaparrada de auga agranizar arriar arroiar asulagar caer chaparradas caer razadas caer un aguaceiro caer un aguacero caer un chaparrón caer unha manta de auga caer unha nube de agua caer unha riada caer unha tronada chover de inverno chover de tormenta chover de tronada decembrar vir de bullón | 79a | IV | 239 |
Neviscar | (caer) aguaneve (caer) corisco (caer) fouliña (caer) neve en polvo (caer) polvo de neve (caer) pulvia (caer) pulvuriña acuriscada acuriscar caer farelos caer frebas de neve caer granillo caer un sarpullón caír mixiricos caller barruzo conghelado cibriscar curiscar espolvorear feberiscar granizar nevar grau polvorear neve puallar puviscar repolvorín sarabiñar ventiscar xarabear | 117c | IV | 349 |
Escaramuzar | (caer) auga coma a neve (caer) augua de nieve (caer) entre auga e neve (caer) neve con auga caer (auga) entremezclada caer auga anevada caer auga con neve caer auga da neve caer auga de neve caer auga e neve caer auga fría caer auga mezclada caer auga nevada caer auga tomada caer auganeve mezclado caer de auga de neve caer neve augua caír agua helada caír auga coma neve chover auga de neve | 116b | IV | 341 |
Pinguenexar | (caer) chorro arreciar botar caer auga de trono chorrear chover chover gordo embastecer escorrer ir chover moito chover non parar de chover verter | 87c | IV | 265 |
Neviscar | (caer) felepiñas caer cerrapas miúdas caer farrapiños caer farrapos caer farraspas caer folepiños caer fulipadas miúdas caer galapos caer zarrapas miúdas caír faísca caír faíscas finas caír farrapos pequenos caír folepas miúdas caír fulipadas pequenas escambrizar escambruzar escarapolar esfarrapar eszarrapar faiscar falepar falerpar falopear farrapar farrapear felepar felerpar folepar folerpar nevar farrapas | 117b | IV | 347 |
Neviscar | (caer) neve froalleira (caer) neve seca caer neve caer neve derretida caer neve fina caer neve menuda caer neve miúda caer neve miudiña charasmusga chuviscar neve navizcar nevar nevar en seco nevar fino nevar menudo nevar pouco nevarascar nevariscar nevarruscar nevaruscar nevarusquear neviscar nevuruscar nevuscar noviscar | 117a | IV | 345 |
Escaramuzar | (caer) neve húmeda (caer) neve lixeira (caer) neve mollada (caer) neve trepuleira caer chuvia fría caer neve derretida caír chuva como hielo caír chuvia de neve caír neve chover de neve chover e nevar a un tempo chover frío chover neve chover neve derretida chover nieve haber nevarío levuscar nevar nevar e chover nevar miúdo nevaruscar | 116c | IV | 343 |
Pinguenexar | (caer) pingada contina caer gotaghas caer gotas gordas caír seguido (un pinqueiro) gotear gotear diario gotear moito gotear seguido gotexar pincar pincar moito pincar seguido pingar pingar a fío pingar abondo pingar fuerte pingar moito pingar seguido pingar sin parar | 87b | IV | 263 |
Estar aterecido | (estar) apedernido (estar) axedado (estar) conghelado (estar) enrillado de frío (estar) entumecido de frío (estar) escalefriado (estar) refriado (estar) xiado arrepiar estar barburucando estar cuallado estar engañido estar engurruñado estar estalado co frío ir preso do frío morrer co frío te-la triza toca-los dentes trastallar co frío trinar de frío velar axexando vir cheo de frío vir xelado | 119b | IV | 357 |
Estar aterecido | (estar) aterrido (estar) temerecido atiritar estar arrecido estar arrexido estar atereceido estar atericido estar aterido estar ateritando estar aterizando estar entenesido estar enterecido estar enterido tar atarecido tembilicar temblar tiritar titiritar tremer vir atirido vir terecido | 119a | IV | 355 |
Tempo de xeadas | (ir) moita neve (ir) moita xiada axeairada estar de xeada estar de xelada estar moi xiado haber toural haber xiada nevar muito tempo bravo tempo de nevadas tempo de neve tempo de peladas tempo de rosadas tempo esclavo tempo frío xear ás presadas xear moito xiada negra xiada seguido | 99b | IV | 295 |
Reloxo de parede | (reloxo) da casa (reloxo) de campá (reloxo) de campaíña (reloxo) de campana (reloxo) de campanilla (reloxo) de carrillón (reloxo) de paré (reloxo) de parede (reloxo) de parez (reloxo) de pé (reloxo) de péndula (reloxo) de péndulo (reloxo) de sala badal camándula péndola péndulo pesas presillos | 182 | IV | 447 |
Reloxo de peto | (reloxo) de bolsillo (reloxo) de peto arquillo asa bagaña cadea cadena cebola corda leontina muestra reló de bolsilla reló de bolso roscó rosco saboneta samboneta tapa tapas | 185 | IV | 451 |
Reloxo de pulso | (reloxo) de muñeca (reloxo) de pulsera (reloxo) de pulso correa pulsera reló da mau reló de correa roda saboneta salmoneta | 184 | IV | 449 |
Reloxo de sol, cuadrante | (reloxo) de sol cuadrante cuadrante de bolsillo reló de lousa reló de pedra | 183 | IV | 449 |
Tempo de xeadas | (tempo) heladoso (tempo) rexiado (tempo) xabreiro (tempo) xeabreiro (tempo) xeadeiro (tempo) xeadento (tempo) xearento (tempo) xeladeiro (tempo) xelarento (tempo) xiadizo (tempo) xiado (tempo) xiareiro (tempo) xieiro inverno xeadeiro tempo de xeada tempo de xelada temporada de xeada | 99a | IV | 293 |
Enchouparse | (vir) empitado anagado anegarse calarse empaparse empitoarse enchaparse encharcarse enchoparse enchouparse enchumbarse ensoparse poñerse anagadiño poñerse chorreando poñerse derregando poñerse pingando vir choposo vir escorrendo vir mollado vir sopado | 81a | IV | 247 |
Luceiro da mañá | Albardaburros Aurora Burreira Estrela da mañá Estrela do día Estrella da alba Estrella da guía Estrella do luceiro Estrella dos errieiros Estrellón Estrelón do día Filla do día Levantapisas Luceiro Luceiro da alba Luceiro da madrugada Luceiro da mañá Luceiro da rompida do día Luceiro do día Luceiro do naciente Luceiro vespertiño Lucero Lucero da mañá Lucero de madrugada Lucero del alba | 25 | IV | 81 |
As tres Marías, Cinto de Orión | Arado As tres Avemarías As tres Avesmarías As tres estrelas As tres estrellas As tres Marías Bois Os tres luceiros Os tres luceros Rabela | 30 | IV | 89 |
Setestrelo, Pléiades | Cabrillas Piña Sete Marías Setestrelas Setestrelín Setestreliño Setestreliños Setestrelo Setestrelos | 29 | IV | 89 |
Vía Láctea, Camiño de Santiago | Camín de Santiago Camiño de san Andrés Camiño de san Campio Camiño de Santiago Carreira de Santiago Carreiro das estrellas Carretera de Santiago Carrilleira de Santiago Carrín de Santiago Carro de Santiago Poldras Vereda de Santiago | 31 | IV | 91 |
Novembro | Difuntos novembre novembro noviembre noviembro outonín outoniño san Andrés san Martín san Martiño Santos | 135 | IV | 379 |
Luceiro da tarde, Venus | Estrela da fartura Estrela da fortuna Estrela ghornaleira Estrela Panadeira Estrela Panadera Estrela Xornaleira Estrella da fartura Estrella del xornaleiro Estrella do día Estrella do luceiro Estrella ghornalera Estrella Panadera Estrella que dá a noite ghornalera Luceira da tarde Luceiro Luceiro da morte Luceiro da noite Luceiro da noitiña Luceiro da postura do sol Luceiro da tarde Luceiro do cerrar da noite Luceiro do norte Luceiro do poniente Lucero Lucero da noite Lucero da tarde Lunar Panadeira Panadera Xornaleira | 26 | IV | 83 |
Osa maior, Carro das estrelas | a Grade Carrín Carrín de Dios Carriño Carriño das estrelas Carrito de Santiago grande Carro Carro da fertuna Carro das estrelas Carro das estrelas grande Carro de estrelas Carro de María Carro de san Sidro Carro de Santiago Carro do norte Carro dos tres reies Carro grande Carro trunfante Estrelo o Arado Osa maior Rabiza Setestrelas Setestrelo | 27 | IV | 85 |
Osa menor, Carriño das estrelas | a Grade a Polar Arado Arado das estrelas Arao Cabrillas Carrilín Carrín Carrín de Dios Carriño Carriño da Virghen Carriño das estrelas Carriño das estrellas Carriño de san Antoño Carrito de Santiago pequeno Carro Carro das estrelas pequeno Carro das estrellas Carro de David Carro pequeno Casiopea Colla Engazo Estrelo Osa menor Rabela Rabiza Sete Avemarías Setestrelas Setestrelo Setestrelos Xugo | 28 | IV | 87 |
Arroiar (locucións) | a baldes a caldeirados a caldeiros a canadas a canados a cántaras a cántaros a chorro a chorrón a chuzos a montón a xerros | 79d | IV | 245 |
Decote | a cada día a cada paso a cotío a diario contino de contino de cotío de ruta decote diariamente diario por seguido | 169 | IV | 423 |
Calor | a calor calor o calor | 38 | IV | 109 |
Arestora | a esta hora a tal hora agora agora mismo arestora desta hora entonces esta hora na misma hora nesta hora neste instante neste momento por esta hora | 158 | IV | 407 |
Outrora | a outra hora algún día algún tempo antes denantes en algún tempo en tempos hai muito inantes naqueles tempos noutra hora noutro tempo noutrora outra hora outro tempo outrora para outra hora | 159 | IV | 409 |
Trasantonte | a par de antaointe anantronte antarantoite ante antonte ante antontes ante entoite ante nantronte ante noutronte antes de antes de aier antes de antoite antes de antonte antes de antontes antes de antronte antes de entonte antes de nantronte antes de nautronte antes de nontronte antes de noutronte antonte máis antontes máis apesantoito após de antonte outonte pasado antealler pasantonte tantarantoite vísperas de antonte | 174b | IV | 433 |
Axiña | a présa aixiña asine axina axiña con prisa de presa maixiña no instante ó intre pronto | 168a | IV | 421 |
Mediodía | a unha do día alto do día as deces as doce as doce do día as doce do mediodía hora do caldo mediodía medodía meiodía meodía o xantar | 3 | IV | 37 |
Véspera | a véspera a véspora a víspera a víspora a vispra a vrispa o día de antes o víspera o víspora o vispra o vrispa | 171 | IV | 425 |
Anoitecer | a xunta da noite anoitecer anoutecer anuitecer auscurecer empardecer entre día e noite entre noite e día escurecer escurecida noitiña oscurecer ouscurecer pardear ser noite serán serao vi-la noite vir a noite | 11 | IV | 53 |
Medra-los días | abagar abaixar aumentar crece-los días crecer crecer os días degaxar demecer medra-los días medrar medrar os días mermar oumenta-los días | 146 | IV | 393 |
Abeirarse | abeirarse abrigarse acocharse acollerse agacharse agarimarse albergarse ampararse arrecollerse arrimarse asubeirarse cubrirse esconderse da chuvia estiñarse gardarse guardarse ó subeiro poñerse a enxoito poñerse ó abeiro poñerse ó escuso recollerse taparse | 82 | IV | 253 |
Pingueira, goteira | abeiras goteira goteiral pinca pinchela pincota pinga pingada pingadeira pingota pingueira pinguela pinllada pinlleira pinqueira pinqueiro pinqueriña | 85 | IV | 257 |
Bochorno, calmuzo | abichornar abochornar abofar alfa bachorno becharno bechorno bichornar bichorno bichorro bochorno bofa buchorno cachorro canígulas chorrazo chorro estar de voltura fogaxa fogaxe foguina de sol machorno machorro mochorno ouva tempo abachornado tempo bachornoso tempo bichornoso tempo bochornoso ter bodelo | 40a | IV | 111 |
Escampar, estiñar | abocañar abucañar altear delampar descampar escambrar escambrecer escampar escampaviar escamprar espallar estear estiñar estriar | 90a | IV | 271 |
Escampada, estiñada | abraiada airiada alargada alivado alivio aluviada aluvío anivada arraiada aureada claro debaxo del brazo luada parada de auga raído tempo enxoito | 89b | IV | 271 |
Guilsa, sarabiada | abrasar aire de pedraza aire de pedrazo apedrazar con aire caer pedra caer pedrazo caer pedrizo chuvasco de pedraza chuvasco de pedrazo pedraceira pedraceiro con vento pedrada pedrazar pedrazo pedrizada tempestá temporal temporal de pedrisco ventar con pedraza | 108c | IV | 319 |
Amencer | abrente abrento do día abri-lo día abri-lo sol abriente brente brente do día rente rompe-lo día rompe-lo sol rompenta rompenta do día rompente do día rompida do día rompida do sol ser de día ser día ser sol | 1d | IV | 31 |
Raxeirada | abri-lo día aparece-lo sol brazadiña de sol cachón candelos de sol chaparrón de sol escambro escampada esteada estrelampada facer sol fita maiada marceada morraqueira ollada de sol ramallazo de sol relustriada vi-lo sol | 34d | IV | 103 |
Abril | abril Pascua | 128 | IV | 369 |
Escampar, estiñar | abrir airiar alargar albardear alivar aliviar aluviar anivar arraiar aurear avagantar calmar clarear despexar enxeirar esclarecer escrepar estrebar estrelar levantar luar parar de chover pasar raer | 90b | IV | 273 |
Amencer | aclarar o día aclarea-lo día amaecer amancer amanece-lo día amanece-lo sol amanecer amanexo amañece-lo día amañece-lo sol amañecer amañecida ameicer amencer clarea-lo día clarear crarear esclarece-lo día esclarecer mencer | 1a | IV | 25 |
Eclipse | aclís aclise acrís acrisada acrisado acrise clis clise cris crise crisis eclís eclise ecliuse ecrís ecrise | 22 | IV | 75 |
Amencer | aculumbra-lo día alumbra-lo día alumbriga-lo día alumbrigar alumear alumear o día axexo axexo da mañán crepúsculo deslumbra-lo día entre lusque e fusque estrelecer luceiro da mañá lumbrigar luzada luzada da mañán madruga-lo día madrugada madrugar manexo relumbra-lo día resplandor do día | 1c | IV | 29 |
Agora | agora ahora | 157 | IV | 407 |
Brea | agua de temporal bardascada brea brétima ciclón ciclonada cirricina de auga e aire lurda de auga marceada neboeiro refollada de vento e auga surada brava temporal temporal de auga e vento xistra xistra de auga xistrada xistrar xostra xostregar zarracina zorregada de aire e auga | 77a | IV | 229 |
Entre lusco e fusco | aguatinta anoitecendo anoitecer apardecer atardecina axexo craror empardecer entre día e noite entre lumbres entre lumes entre lumes de día e nuite entre lumes e días entre lumes e fumes entre noite e día escurecer serao vexo non vexo viche non viche xunta da noite | 8b | IV | 47 |
Atardecer, tardiña | aguatinta anoitecer apardecer atardecer axexo baixada do sol empardecer escurecer espardecer noitía noitiña oscurecer postura do sol serán serán baixo serao seriña da tarde tarde tarde baixa tardequía tardía tardiña tardiña baixa tardita | 7 | IV | 43 |
Agullas do reloxo | agullas manecillas menutero minuteiro minutera minutero punteiros segundeiro segundero | 188 | IV | 453 |
Airón, ventarrón | airarrísemo airazo aire alto aire avenado aire bárbaro aire de ciclón aire de medo aire enorme aire forte aire fuerte aire huracanado aire loco aire tolo airísimo airo forte airón airón loco airón tolo bon aire grande aire moito aire | 64a | IV | 177 |
Corisco, escarabana | airaxe aire asturiano aire betanceiro aire coma a neve aire con frío aire da neve aire da xiada aire das Albas aire de Betanzos aire de cabrafanada aire de frío aire de Malpica aire destemplado aire do norte aire fino aire frío aire polar aire que coce a un aire que pela aire travesío | 67c | IV | 193 |
Aire/vento do sudoeste | aire barguexo aire da serra aire da Serra Muñiz aire de abaixo aire de León aire de Requeás aire solano sudoeste suroeste travesía vendaval ventanía vento da boca da ría vento de Meloxo | 61 | IV | 167 |
Aire/vento do sueste | aire breganciño aire da neve aire das Albas aire do Coto do Xeixo aire do soán aire melidao escornacabras les-sueste soán solano sueste sureste travesía | 60 | IV | 167 |
Guilsa, sarabiada | aire con auga aire con granizo aire roxo brétima chuvasco de granizo esgranizar con aire fuerte granizo granizada granizada zurrada do aire granizar granizar con vento granizar forte granizo con aire temporal de granizo vendaval vendaval de granizo ventarrón ventisca viento con granizo | 108d | IV | 319 |
Brea | aire con chuvia aire e charpazo auga con aire auga forte auga revolta con aire augua zurrada azorrega chaparrada chaparrón chaparrón con vento chaparrón de auga e aire chaparrón de vento e chuva chaparrón fuerte chaparrón grande chover con aire chover con vento chover forte chover fuerte chover que arroia chuvasco con vento chuvasco forte chuvia con aire chuvia con vento chuvia tola chuvisqueira forte engranizar fai vento e chove golpe de chuvia mal tempo vento e chuvia vento endemoniado | 77c | IV | 233 |
Guilsa, sarabiada | aire con sarabia aire e sarabia aire e saraiba salabreada salabriada sarabeada sarabeada forte sarabear sarabear con vento sarabear pedrazo sarabia sarabiada saraiba con vento tormenta treboada tronada xarabeada xarabear xarabear con aire xarapada xaraspeira xerbeada | 108b | IV | 317 |
Aire/vento do noroeste | aire da neve aire de baixo aire de cabrafanada aire de Carnota aire de Farnadeiros aire de Meira aire de Santiago aire de Vigo aire de Villalba aire do Picouto galroallada galroallo maraxe noroeste nortón travesía travesío vendaval vento da boca da ría vento da Curota vento da travesía vento do poniente vento gallego vento mareiro | 59 | IV | 165 |
Brea | aire de trebón ballón chover a ballón chuvia con vendaval chuvia de tempestá invernada invernar invernía inverno ir de cu para atrás nevada tempestá tempestai torbón torbón con vento tormenta treboada con aire trebolín con choiva trebón con aire tromenta vendaval vendaval con chuvia vendaval de auga vendavalada ventisca xarabeada | 77b | IV | 231 |
Furacán | aire fuerte aire levantado aire mui forte airón ciclón ciclón de aire ciclón de vento temporal tiemporal vendaval vendaval de medo ventarrón vento moi forte ventorreira zaloada | 65b | IV | 183 |
Furacán | aire huracanado buracán furacán houracán huracá huracán muracán terremoto de aire vento huracanado volcán de vento | 65a | IV | 183 |
Remuíño, turbillón de aire | aire refoleón aire revolto borleu furacán meco palvuriño polvoriño refacho de vento refolgar refollón remosquear remosqueo repolvorín torba | 66b | IV | 187 |
Aire, vento | aire airo ventar ventear vento viento | 53 | IV | 151 |
Roibén | aires aurora boreal calmas de sol ceio de color de boi esfolado ceo amoratado cris lume no ceo nubes de fuego raxos semblante señas de aire serán silveira torbón semblante trabes no sol trebón semblante | 41c | IV | 119 |
O outro día | al día siguiente de nóutor día deilí a un día do outro día ensoutro día no outro día o día despois o día que vén o día seguinte o día siguiente o outro día ó outro día para o outro día pasadomañá | 177 | IV | 439 |
Orballeira, chuviña | alas de vento auga mainiña auga miúda bagullada balloada batagada bulleiro casimba estorbo farelos froalleira garuar grumazo invernada lameiro melura merea meriña molura mormaza morriñada morriñeirada murmuruxa pañiada seca fría siribiri troboada zarzallo | 71d | IV | 211 |
Amencer | alba alba da mañán alba do día álbora do día alborada alborear alborear o día alborece-lo día alborecear o día alborexa-lo día alborexar albrexar o día aurora aurora do día blanca do día luz da alba riscar el alba rompe-la aurora tocar a alba venir a aurora vi-la alba do día | 1b | IV | 27 |
Nubeiro | alcaián anublado anubrado brétemas castelo cerzo falpaxe fumeirada morrón naboeiro neblazón baixo néboa néboa baixa néboa de auga neboeiro nebra baixa niebla niebla baixa niebla de auga niebla de tronada niebla pecha nieblada nieblazada nubiado nublado nublado baixo nublado rastriego nubrado nubrado baixo silveira torres tueiro | 47b | IV | 137 |
Esfera do reloxo | alfera asfera corona esfera | 187 | IV | 453 |
Nubrarse | alimpar anubarrar anubarse anubiarse anublarse anubrarse ceo pecho de nubes cerrar de nubes cerrarse de niebla ceu cheo de nubes cubrirse empardarse encapotarse encumbrarse enublar enubrar escurecer estar negro o ceo nublarse nubrarse toldarse trancarse as nubes diante trubarse | 45 | IV | 131 |
Onte | aller aointe ointe oite onte ontes | 172 | IV | 427 |
Escampada, estiñada | alteada bocaña bocaño bucañiño bucaño delampo escambre escambro escampada escampadela escampadiña escampadiño escampado escampavía escampe escampo escamprada espalladiña espallón esteada estelampada estén estiñada estiño | 89a | IV | 269 |
Lostregar | alustrar alustrexar caer lustres caer lustros caír chispas calmear lostrear lustrar lustrear lustrexar relistrar rellustrar reluscar relustrar relustrear relustriar trobexar tronar | 52a | IV | 149 |
Lóstrego | alustre alustro apago arrelustro chispa lostro lustrazo lustre lustro relistro rellustro relostro relusco relustre relustrio relustro | 51a | IV | 147 |
Torbón | alustros ballón bollón chaparrada chaparrazo chaparrón charpazo nevada tronada tronada de agua xurradas | 74b | IV | 221 |
Orballar, chuviscar | amarcear batuñar bornallar borraxeirar borraxeirear bretemar caer auga de niebleceira caer molura caer papuxa caír calabobos caír farelos casimbar cerrallar chover de calabobos chover de papuxeira emizar froallar garuar lapiñar melear meluriar mexar a niebla mocallar morruñar neblear nebrear pañiar patoñar xarabear zabruñar | 72d | IV | 217 |
Estrelecer | amañece-las estrellas estrelampar estrelar estrelecer estrellar estrellecer haber estrelas nace-las estrellas saír as estrellas sali-las estrelas sali-las estrellas vi-las estrelas | 24 | IV | 79 |
Xeira, xornada de traballo | anaco anqueira ceifa chea de sol a sol día (de traballo) eido eito estaxe finca ghornal gueifa horas labor laboría leira leirón mañá de traballo milleira sazón tallo tarde de traballo tarea tempo de traballo xeira xeirada xornada xornal | 178 | IV | 441 |
Hogano | anada aneiro enguano este ano hogano hogaño neste ano no ano | 151 | IV | 399 |
Circo da lúa | anillo arco cerco da lúa cerquillo circlo circo circo da vella círculo corona cris faixa luar lunar raios da luna semblante zurco da lúa | 17 | IV | 65 |
Corisco, escarabana | animalada cadela cuciote friaxe frieira frío coma a neve frío que pela frisga fría guillote guíxara moito frío neve do Faro ola de frío perrilla segona ventilla ventisca ventisco vento da neve vento da travesía vento das nevadas vento de friaxe vento fredo vento frío vento helado | 67b | IV | 191 |
Primeiro día do ano | anino aninovo ano novo ano nuevo año nuevo primeiro de ano primeiro de xaneiro primero de ano san Manuel | 153 | IV | 401 |
Último día do ano | ano vello derradeiro do ano día vello fin de ano noche viegha noite vella resto do ano romate do ano san Silvestre santa Comba trinta e un de diciembre último de Nadal último do ano último do ano vello | 154 | IV | 403 |
Ano | ano año | 149 | IV | 397 |
Anoitecida, ó cerrar da noite | anoitece-la noite anoitecer anoitecida anoitecido boca da noite de noite empardecida empeza-la noite entre día e noite entre noite e día escurada escurecer escurecer de todo facer escuro noite noitiña oscurecer oscurecido pardear ser noite serán serao vi-la noite vir da noite xuntiña da noite | 13b | IV | 57 |
Roibén | anoitecer colorado ceo colorado ceo encarnado ceo roxo ceo vermello nieblas coloradas nieblas encarnadas nubes coloradas nubes encarnadas nubes roxas nubres encarnadas patarroxas posta de sol colorada postura de sol encarnada redeñas coloradas sol colorado sol encarnado sol roxo tarde encarnada | 41b | IV | 117 |
Escurecer | anoutecer degaxar escorecer escurecer facer escuro oscurecer ouscurecer pardear quedar a escuras ser noite serao tar a noite moi escura | 9 | IV | 49 |
Antano, o ano pasado | antano antaño o ano pasado o ano que pasou o derradeiro ano o outro ano | 152 | IV | 401 |
Antonte | antaointe ante de aller ante onte antealler antes de aier antes de onte antoite antonte antontes antronte enta onte entointe entoite entonte entontes nantonntres nantronte nautronte nontonte nontronte noutronte outonte | 173 | IV | 429 |
Trasantonte (síntese) | ante antonte ante entoite ante nantronte antes de antoite antes de antonte antes de antronte antes de nantronte o outro antonte o outro antronte o outro entonte o outro nontronte tras de antonte trasantonte trasnautronte tresantonte | 174c | IV | 435 |
Antes | antes dantes denantes enantes inantes inantias | 165 | IV | 417 |
Mañá (subst.) | antexantar mañá mañán mañana meñá meñán miñán | 2 | IV | 35 |
Entón | antón antonces daquela dentonces destonces en nestronces entón entonces entoncias entonzas estonces estoncias logo | 161 | IV | 413 |
Nube | anublado anubrado barrón cara moura meato néboa nebra niebla nube nublado nuble nuboeiro nubre nurbe | 46 | IV | 133 |
Castelos, nubes de trono | anubrado de trono ben cadrado brétemas ceio atroado ceo atronado gorgolotos de niebla nebras de trono nieblas blancas nieblas de trono nublado torbón trobonadas tronada tronada armada troneiros tronos tronos armados | 48c | IV | 143 |
Tarde, serán | apardecer asexo noitiña sarao serán serán da noite serao serao da noite serau seriña tarde | 4 | IV | 39 |
Amencer | aparece-lo día avistarse o sol da-lo sol habe-lo sol levantarse o sol saí-lo sol sali-lo día sali-lo sol salida do sol vi-lo día vi-lo sol | 1f | IV | 35 |
Sarabiar | apedrar apedrazar caer pedra caer pedraza caer pedrazo caer pedrizo caer unha pedraceira esgranizar granizar nevar pedrazar | 107b | IV | 315 |
Minguar | apoucar baixar devalar devecer encorropichar ir a menos ir pa baixo ir pa menos mencuar mengar menguar mermar mincuar mingar minguar rever | 147 | IV | 395 |
Postura do sol | apoñerse o sol aporse o sol poerse el sol poñerse o sol pórse o sol traspo-lo sol | 10b | IV | 51 |
Amencer | apunta-lo sol arraia-lo día arraia-lo sol despunta-lo sol espuntar o día nace-lo día nace-lo sol nacida do día nacida do sol raia do sol raia-lo día raia-lo sol raiar risca-lo día vi-la raíña do sol | 1e | IV | 33 |
Arco da vella | arca de vellas arco da vela arco da vella arco das novas arco das vellas arco de iris arco de velas arco de vella arco iris arco liris barco da vella barco de vella barco de vello circo circo da vella marco da vella marco das vellas marco de vellas risco da vella zurco | 91 | IV | 275 |
Guilsa, sarabiada | area con tronada ciclón de area cifra escarabana escarabana con aire escarabanar guilsa guilso nevada neve con aire tempestá de aire e saragaña tormenta de area vento con escarabana xistra zarracina | 108a | IV | 317 |
Sarabia (síntese) | area boliñas de neve escarabana escarabanar granicio granizar granizo nevar neve pedra pedraceiro pedraza pedrazar pedrazo pedrisco salabria sarábea sarabear sarabela sarabelar sarabia saraiba saraibar xarabela xarabia xaraiba | 105 | IV | 313 |
Pedra, pedrazo | area chaparrada granizo pedra pedracio pedrada pedraza pedrazo pedregazo pedrisco pedrizo saraiba gorda xaraiba | 106 | IV | 313 |
Sarabia | area escarabana salabreu salabria sarábea sarabeada sarabela sarabia saragaña saraiba xarábea xarabela xarabia xarada xaraiba | 104a | IV | 311 |
Raxeirada | arraxear raceira racheira rafa de sol rasada raxa raxa de sol raxeada raxeira raxeira de sol raxeirada raxeirada do sol raxeiro raza raza de sol razada razada de sol razadiña reixada | 34b | IV | 101 |
Roibén | arrobea-lo so ceo arrubiado ceo rubiado ceo rubio lagallega néboas rubias nubes rubias poniente rubio robeas roibas roibén roibeza rubeces rubeia rubéns rubeses rubiais rubiales rubianas rubiás rubias rubieiras rubién rubiera rubilados rubio rubións sol rubio | 41a | IV | 115 |
Torbón | arroiazo auga de trono auga fuerte batagada cachoeira cachón carpanta chuvasco chuvia forte chuvieira corisca de chuvia enchenta golpe de auga golpe de chuvia man de agua nubueira pé de agua razada de auga tormenta traixada troboada tromba tromba de auga tromboada trumbada | 74c | IV | 223 |
Zoar | asobiar asubiar asubriar azoar silbar soar sonar subiar ter soá xifrar xilbar zoar zonear zuar | 54a | IV | 153 |
Zoar | asoplar bruar bufar funcar fuxir ruar rumbar ruxir sincrar soplar soprar turrar ventar ventear zorregar zumbar zurrar | 54b | IV | 153 |
Friorento | aterecido axiadado fría friático frieiro friento frío frioleiro friolento friolero friorento friu friuleras | 120 | IV | 359 |
Orballo, chuvisca | auga chuviñosa auga chuviscosa auga de bobos auga de corvos auga de grelos auga peneirada calabobos chiviña chuvasco chuvasco fino chuvia de parvos chuvia miúda chuvieira chuviña chuviñar chuvisca chuviscada chuviscadela chuviscar chuviscos chuvisqueira llovizna mollabobos mollaparvos mollapitos | 69c | IV | 201 |
Lazo | auga encaramelada caco de neve carámbano carambelo carambio carambo carambuzo caramelo caramelo de neve caramelo de xiada casco de neve lacieira laz lazo lizo lucía lucia lucieiro tello tello de neve tello de xiada testro | 102a | IV | 303 |
Escaramuzar | auganevar brétima caer aguaneve caer aguanieve caer auganeve caer auganieve caer auguaneve caer unha rabascada caer xarabascada caír mixiricos chover auganeve escambruzar escamburizar escaramuciar escaramuzar escarapolar sarabear xarabear | 116a | IV | 339 |
Outono | autono el outono inverno otono otoñada otoño outonada outonía outono outoño primaveira de outono primavera de otoño primavera de outono routono segunda primaveira | 123 | IV | 363 |
Outubro | autono mes del outono octubre otono otoño outono outoño outubre san Lucas san Miguel Santos | 134 | IV | 377 |
Corisco, escarabana | avesío calistro carisco cerzo corisca corisca de frío corisco escalada escarabana escarabanada escarabanón escaramuza escarfanada escouria escourón guilsa lestada leste nordés nordesía nordestada nordeste nortada norte sarandón seca fría travesía | 67a | IV | 189 |
Postura do sol | axexo caer el sol desaparece-lo sol escurrirse o sol irse o sol marcha-lo sol mete-lo sol meterse do sol meterse o sol metida do sol pasa-lo sol pecha-lo día recollerse o sol varre-lo sol zarrar do día | 10c | IV | 51 |
Aínda | aínda eeínda entavía inda tovía | 163 | IV | 415 |
Orballo (síntese) | baballa babaxa babuña babuxa babuxada babuxadela babuxeira barbaña barbañeiro barbuña barbuxo barbuza barmaño barralla barruceira barrufo barruma barruzada barruzo cerzo chiviña chuvia miúda chuviña chuvisca chuviscada chuviscadela chuvisco chuvisqueira erballo marmañeiro marmaño marmuña melaeira meleada meluria mera merea meriña meruxeira molura orballada orballeira orballeirada orballo poalla poallada poalleira puallo zarzalleira zarzallo | 70 | IV | 205 |
Orballar (síntese) | baballar babaxar babuñar babuxar barballuar barbañar barbuñar barbuxar barbuzar barmañar barrallar barrufar barruzar cercear cerzar chiviñar chover miúdo chuviar chuviñar chuviscar chuvisnar chuvuscar erballar marmañar marmullar marmuñar orballar orballiscar poallar puallar zarzallar | 73 | IV | 219 |
Orballar, chuviscar | baballar babaxar babuñar babuxar barballuar barbañar barbuñar barbuxar barbuzar barmañar caer barbañeira caer barbañeiro caer marmañeira caer marmañeiro marmañar marmañear marmullar marmuñar | 72c | IV | 215 |
Orballo, chuvisca | baballeira baballón babaxa babuña babuñeira babuxa babuxada babuxadela babuxeira barbaña barbañeira barbañeiro barbuña barbuxo barbuza barmaño cerzo marmañeira marmañeiro marmaño marmuña mormaceira mormallada mormaza mormuruxa zarzallar zarzalleira zarzallo | 69b | IV | 199 |
Orballeira, chuviña | baballeira babuña babuxa babuxada babuxadela babuxar babuxeada babuxeira barballada barbuña barbuxo borralleira brétema chuvia con neboeiro marmañeira mexar a niebla neblina neboeira neboeiro gordo niebla mollada niebla pingona razada de barbañeira razada de barbañeiro razada de marmañeira razada de marmañeiro | 71c | IV | 209 |
Cebola do reloxo | bagalla bagaña cabecilla cabeza da carraca cabeza da cuerda carraca cebola cebola de da-la cuerda ceboleta cebolla cebolleta cebolleta da cuerda cebolo corda coroa corona coronilla cuerda espiral maneta manilla piña piñón piñón da cuerda roda roda de da-la corda tuerca da cuerda | 190 | IV | 457 |
Cuarto minguante | baixa da luna baixante baixante da lúa devala-la lúa devalante devalo develente estar de baixante a lúa estar de vagante i-la lúa devacente ir a llúa para baxo ir corta lúa vella luna baixa mermar vacente | 21b | IV | 73 |
Invernada, noada | balloada ballón bota-lo novenario chovendo chuvia inverniza cucada estar de inverno invernada invernada del cuquello invernada do cuco invernadiña invernal invernar inverneira invernía inverno luada noada novenada somana de inverno tempo de inverno | 78a | IV | 235 |
Torbón (síntese) | ballón bollón chaparrada chaparrazo chaparrón charpazo chuvasco chuvia forte chuvieira golpe (de chuvia, de auga) nevada terbón torbada torboada torbón treboada trobón tronada turbón | 75 | IV | 225 |
Orballeira, chuviña | barrallada barruceira barrufada barrufalleira barruzada barruzar barruzo barruzo pequeno chuvascada chuvasco chuvia miúda chuviasco chuvieira chuviña chuviñada chuviñar chuviñeira chuvisca chuviscada chuviscar poalla poalleira puallo | 71b | IV | 206 |
Orballar, chuviscar | barrallar barrufar barruzar erballar estar de barrufalleira merar merear merexar meriñar orballar orballiscar poallar | 72a | IV | 213 |
Orballo, chuvisca | barrallo barruceira barrufada barrufalleira barrufo barruma barruza barruzada barruzo erballada erballeira erballo esballo melaeira meleada meluria mera merea meriña meruxeira molura orballada orballar orballeira orballeirada orballo | 69a | IV | 197 |
Ceo ovellado | barriga de vaca ceio acarreirado ceio de ovellas ceio emborregado ceio empedreado ceio ouvellado ceo arañado ceo arraxado ceo atreiñado ceo cheo de roxelos ceo cheo de sebo de carneiro ceo con ovellas ceo de color dos ratos ceo empedrado ceo enladrillado ceo escamado ceo escamento ceo lousado ceo ovellado ceo raiado ceu de piel de carneiro ceu pedrento cielo de piel de cordero ovellas no mar ovelliñas pacendo panza de burro rabo de galo sebo de carneiro traíña | 42a | IV | 121 |
Orballo, chuvisca | batuñeira bornallo borralleira borraxeira borraxeiro brétema bretemar carcaxía casimba cerrallada emizar farelos froalleira garuar grumazo lapiñeira mancha mexa-las moscas mexar a niebla mocallo morriñada morriñeirada morruña muíña muiñeira neboeirada neboeiro niebleceira pañía papuxeira patoña poalla poallada poalleira puallo | 69d | IV | 203 |
Airón, ventarrón | ben vento moito vento vendaval vendavalazo ventalada ventar ventarrada ventarral ventarrazo ventarrón ventazo ventisquera vento forte vento fuerte vento tolo ventolera ventolina ventorón ventorrón | 64b | IV | 179 |
Calla-la neve | blanquear callar coallar coallar de neve coexar colmar copear cuaghar cuallar cubrir de neve facer pé | 112 | IV | 327 |
Airón, ventarrón | blocón ciclón ciclón de aire galerna houracán huracán racha refacho refollada de vento temporal trebolín zaloada zarandón | 64c | IV | 181 |
Bo tempo | bo tempo bo tiempo bon tempo bon tiempo buen tiempo buena xeira tempo baril | 36 | IV | 107 |
Noitebra | boca do lobo día oscuro día pardo noite cega noite de alpabardas noite de cans noite de todo noite escura coma a boca do lobo noite fea noite feita noite lóbrega noite mala noite negra noite sin lunar nuite de lobo | 14b | IV | 61 |
Intre | bocadín chisco instante intre miga migallo miguiña momento nese medio pouco pouquiño | 167 | IV | 419 |
Sarabia | boliñas de neve granicio granizada granizo graos neve pedra pedraceiro pedraza pedrazo pedrisco salpedrés xeixos | 104b | IV | 311 |
Folerpa | bolo de cerrapa bolo de zarrapa cerellos fargallo farrampo farrapa farrapo farrapo de neve farraspa farraspada ferrepa fiarpa fiarpo fierpa mantelo trapíos trapo trapos de neve zarampallo zarrapa zarrapo | 118b | IV | 353 |
Néboa, brétema | borrasca borraxeira borraxeiro borraxo brétema brétima bruaza cabaleiros cerzo fogax mera neve sesta | 92b | IV | 279 |
Castelos, nubes de trono | borrasca nubarrón nubarrón blanco nubarrón grande nubarróns de trono nube de tormenta nube tormentosa nubes nubes cargadas nubes claras nubes de aire nubes de torbón nubes de treboada nubes de trebonada nubes de tronada nubes de trono nubes gordas nubes gordas de tronada nubes negras nubes pardas nubres brancas renubeiro | 48b | IV | 141 |
Carambelo | brandón carazo cigarro cirio cristal curupela farrapas farrapos fuso helada lazo lirio llelo neve neve callada perilla perindengue pinga de xeada pinganillo pingo de neve pingueira piringallo da xiada pirulí rosarios tello de neve vela vidro xiada xiada callada | 103b | IV | 309 |
Raiola | brisiña cacheira caldelo calmuzo carracheira carracheiro clarencia esclarexar esqueira de sol fita galgón marciadas mormazo recacheira risadía de sol soalleira sol das formigas sol enrellado solano solilleira soliño sollarada sollega solleira sonlleira xeira de sol | 33c | IV | 97 |
Brétema (significados) | brétema | 94 | IV | 281 |
Nevarío | brétema brétima caer moita neve caír xarabascada chuvasco de neve cillisca corisco encerrarse a nevar escarabana folepar gravar na terra nevar a ceo aberto nevar a cielo aberto pé de neve ruñar torbón de neve tormenta tormenta de neve trabes de neve trebón de neve tromenta de neve tronada de neve tronco de neve tronos de neve ventisca xarapetada de neve | 113b | IV | 331 |
Patuñeira, brétema | brétema brétima cenceno mera morrón murrón neboeiro niebla peluda niebla pingona orballo patuñeira poalleira | 93 | IV | 279 |
Noitebra | brétemas escuridá escuro niebla niebla da noite noite cerrada noite de tiniebla noite escura noite fechada noite oscura noite pecha noite pechada noitebra nublao oscuridá oscuro tebras tiniebla da noite tinieblas | 14a | IV | 59 |
Invernada, noada | brétima chea chover diario chover seguido chover sempre días de agua dioivo doivar levar varios días chovendo moito chover tempestá tempo malo temporal | 78b | IV | 237 |
Castelos, nubes de trono | cabezos castelo da tronada castelos castillos castillos de nublado castillos de tromenta castrois cirros coto cotos blancos torreóns torres torres blancas torriois torriotos de trona turrillos turriouzos verlo de la | 48a | IV | 139 |
Carambelo | cadorno candea candeallo candela candela de carambelo candiola candiolo candioto carabelo carámbano carambelo carambio carambo caramelo caramelo de laz caramelo de neve codorno cuadro de caramelo | 103a | IV | 307 |
Lazo | cadorno carazo carouxo codorno cristal cristal de carazo cristal de neve cristal de xeada cristal de xelada helada hielo neve tourón vidrio vidrio de neve vidro vidro de neve xeada | 102b | IV | 305 |
Enchouparse | caer auga polo cal do lombo chegar ó coiro coller sardiñas coller un pulpo coller unha chupa de auga coller unha molleira coller unha rabada coller unha raia estar sin fío enxoito levar unha rabada molleira non quedar un fiaño enxoito papar unha sopa pillar unha chupa pillar unha molladura pillar unha troita ter unha encorra tomar un chopo traer un pulpo vir pilingrinando de molladiño | 81c | IV | 251 |
Nevar | caer falepas caer falopas caer felepas caer folepas caer folepos esfalopar esfelepar esfolepar falepar falopar falopear felepar felerpar fiarpar folepar folerpar fulipar | 111b | IV | 327 |
Nevar | caer galapos caer neve en folla caír farrapos caír trapos caír unha farrapada cerrapar chover farrapos de neve chover neve copear desnevar esfarrapar esfarrapear farrapar farrapear helar nevar saraibar zarrapar | 111a | IV | 325 |
Pingar, gotear | caer gotas caer goteiras caer pingada caer pingueiras chuviscar comezar a chover espingar gotear gueruar perde pichar pincar pingar pingarrear pingolexar pinllar respincar respingar soltar pingada | 86 | IV | 259 |
Caixa do reloxo | cagha caixa caxa cerquillo | 189 | IV | 455 |
Vai calor | cai calor fai calor hai calor vai calor | 39 | IV | 109 |
Zoldra | caldarexada cerrapa derretida fango fouliña letrina zarapallada zarapallo zarapatel zarrapa derretida zarrapallo zoldra zotra | 115a | IV | 335 |
Resío | calistro cancín cercillo corisco fresco fresquiño friaxe frío frío da noite neve orballo orballo da noite pacheco refriado da noite relente relento repairo da noite rescaldo teilán xarau xear xiada xieiro | 95b | IV | 285 |
Bochorno, calmuzo | calmucio calmuzo calor calor de torbón calor de tronada calor entremorta canículas ceio encalmado ceio pesado chaparrón de sol da-la volta para atrás día escuro día galvaneiro pesadez sofoco sol de tronada tempo amaiado tempo amaiolado tempo atronado tempo cansado tempo choco tempo de maiola tempo matón tempo momo tempo pachorrento tempo pasmón tempo pesado tempo sofocante tronada | 40b | IV | 113 |
Ceo ovellado | canícula ceio amillado ceio enlatado ceo aconchado ceo carteado ceo caspento ceo cavado ceo con ventana ceo emborrascado ceo encapotado ceo encaracolado ceo encarpetado ceo enredeñado ceo escaleirado ceo esponxado ceo pateado ceo pedento ceo picado ceo revolto ceu escalado cielo acirroso cielo cirroso niebla enconchada nieblas nubes colgadas picadillo no ceo | 42c | IV | 125 |
Ceo ovellado | capa de la cardeadura de lan ceio con nieblas de la ceio de can ceio enverlado cen de rocada de lan ceo a rocadas de la ceo alanado ceo cardado ceo con capelos de la ceo con cardadelas de lan ceo con lan ceo de la ceo de lan cardada ceo de lana ceo de manelas de la ceo en capa de la ceo en cardaduras de lan ceo en cardas de la ceo enlanado cerros de lan ceu de guedellas de lan gadellos de lan lan de carneiro manelas de la manelos de lan nubes de lan pelo de lan rocada de la | 42b | IV | 123 |
Xeo | carambelo carambio caramelo carazo carouxo cristal laz lazo neve tello vidrio de neve | 101b | IV | 301 |
Xeada | careceira escarapelar escarcha helada lacina lazo nevada neve pelada rescaldo toural xada xeada xelada xiada | 98 | IV | 291 |
Ceo cargado | cargación ceio anubiado ceio cerrado ceio encerrado ceio mouro ceio tapado ceo aborregado ceo anubarrado ceo anublado ceo armado ceo cargado ceo choco ceo cuberto ceo de nubarrós ceo encapotado ceo enchoupado ceo encumbrado ceo escardillado ceo escuro ceo moi nubro ceo negro ceo nublado ceo pechado ceo pesado ceo quieto ceo revolto cerrazón ceu empañado cielo nubrado niebla resgada nube empañada nubes cargadas torbón | 43 | IV | 127 |
Mércores | carta feira corta corta feira cuarta cuarta feira feiras mércoles mércores miércoles | 141 | IV | 387 |
Orballar, chuviscar | caír mormaceira cercear cerzar chiviñar chover miúdo chuviar chuviñar chuviscar chuvisnar chuvuscar mormallar mormazar murmuruxar zarzallar | 72b | IV | 213 |
Cedo | cediño cedo ceo de mañán temprano | 166 | IV | 417 |
Ceo nubrado | ceio mouro ceio nubloso ceio tapado ceo anubado ceo anubarrado ceo anubiado ceo anublado ceo anubrado ceo cuberto ceo empardado ceo encapotado ceo enubrado ceo escuro ceo nubio ceo nublado ceo nubrado ceo nubro ceo toldado ceu ennublado cielo trubado | 44 | IV | 129 |
Ceo | ceio cen ceo ceu cielo | 15 | IV | 63 |
Folerpa | celepa falepa falerpa falopa falopo faloupa felepa felerpa folepa folepo folercha folerpa folerpo fulepa fulipa fulipada zalopa | 118a | IV | 351 |
Século | cen anos centenar (de anos) cento de anos cien anos século sígalo siglo sigro | 148 | IV | 397 |
Anoitecida, ó cerrar da noite | cerra-la noite cerrada da noite cerradiña da noite cerradiño da noite cerrado da noite cerrar da noite encerrado da noite fechar da noite noite cerrada noite fecha noite fechada noite pecha noite pechada pecha-la noite pechar de noite pechos da noite zarra da noite | 13a | IV | 55 |
Neve | cerrapa farrapos nevar neve neve en froulla nieve saraiba zarrapa | 109 | IV | 321 |
Arroiar | chove que arroia chove que asulaga chove que dioiva chove que parece un diluvio chover a baldes chover a ballón chover a caldeiros chover a canadas chover a canados chover a cántaras chover a cántaros chover a chorro chover a chuzos chover a diola dar chover a picheles chover a xerros chover arroios chover ás cuncadas chover auga espesa chover coma quen a envorca chover espeso chover fuerte chover gordo chover muto chover sin parar estar cerrado a chover | 79c | IV | 243 |
Temporal, estrebolín | ciclón estrebolín invernada invernazo invernía inverno mal tempo noite de lobos poñerse malo o tempo poñerse tempestoso o tempo tempo malo tempo revolto temporal temporal queimón temporanza temporar tiempo tiemporal torbón de auga trebolín vendaval | 76 | IV | 227 |
Raxeirada | clara clareta claro claro de sol luada lueda soalleira solciño soleinada soleirada solilleira sollar sollarada sollega solleira solleirada sonlleira | 34c | IV | 103 |
Xaneiro | contratémporas enero mes de san Mauro témporas xaneiro xeneiro xineiro | 125 | IV | 365 |
Folerpa | copiños copo copo de neve coupo faísca gorda farelo flores folla follaca follaco follato frebas de neve galapo neve grosa torada trouso | 118c | IV | 353 |
Nevada, nevarada | corisco farrapada helada manta de neve nevada nevada fuerte nevadeira nevar nevar a ceo aberto nevar a cielo abierto nevarada nevarío nevaruscada nevisca nevuscada xaraspada | 114 | IV | 333 |
Reloxo | corno muestra reló reloixo reloxio reloxo riló roló | 181 | IV | 445 |
Cuarto crecente | crecente crecente da lúa crecer a lúa creciente creciente da luna cuartea-la lúa cuartear de creciente cuarto cuarto crecente cuarto creciente devalo encher a lúa estar de crecente ir a llúa para riba lúa crecida lúa creciente luna crecente luna de forza lunar media lúa medrar a lúa naciente | 19 | IV | 69 |
Cuarto minguante | cuartea-la lúa cuartear cuartear de menguante cuarto menguante cuarto minguante ir na menguante lúa menguando lúa menguante menga-la lúa menguante menguar a lúa mingua-la lúa minguante monguante | 21a | IV | 73 |
Daquela | dantes daquel tempo daquela daquelas daquella entonces naquel tempo naquela naqueles tempos | 162 | IV | 413 |
Axiña | de camiño de contado de preto liviao lixeiro logo lougo ó contado ó escape preto rápeto rápido | 168b | IV | 421 |
Decembro | decembre decembro diciembre mes morto nadal natal navidá navidades navidai san Andrés | 136 | IV | 381 |
Remuíño, turbillón de aire | derremuño dorromuño furacán huracán redemuíño redemuño redomuíño remolín remolino remoliño remonín remuín remuíña remuiñar remuíño remuíño de aire remuíño do demo remuniño remuño remuño de aire rodamuíños rollón | 66a | IV | 185 |
Zoldra | derreterse a neve descalla-la neve desfacerse a neve deshielo irse a neve lazo neve blanda neve boa neve comida pola auga neve derretida neve esmamelada neve húmeda neve lixeira neve mixiriqueira neve mollada neve que derrete neve que desauga neve que descalla neve que marcha neve regadío neve solta | 115b | IV | 337 |
Sesta | descansar descansar ó mediodía descanso dormir ás doce sesta siesta xesta xiesta | 6 | IV | 41 |
Reloxo espertador | despertador espertador reló de mesita reló de mesita de noche | 186 | IV | 451 |
Domingo | domingo primeira feira | 145 | IV | 391 |
Día | día | 138 | IV | 383 |
Trasantonte | el outro ante onte el outro antealler el outro antes de aller el outro enta onte noutronte o outro antonte o outro antontes o outro antronte o outro día o outro entonte o outro nontronte o outro noutronte renoutronte tras antedeonte tras de antonte tras de antronte trasantonte trasentonte trasnautronte tres de antes de onte tresantonte tresantronte | 174a | IV | 431 |
Mentres | en canto en cuanto en mentres entramentres entrementes entrementras entrementres interinque mentas mentes mentramentras mentras mentres mientras mientres namentes namentras namentres outramentres | 164 | IV | 415 |
Entre lusco e fusco | entre fusco e fusco entre fusque e fusque entre luces entre luces de día entre lume e fusco entre luscas e fuscas entre lusque e fusco entre lusque e fusque entre lusque e fuste entre luste e fuste entre luz e fuz entre rusque e fuste entre trusque e fusque fusco non fusco lusco lusco fusco lusque fusque lusque fuxe luz con luz noubra e fusco | 8a | IV | 45 |
Lúa | entrelunas llúa lúa luna | 16 | IV | 63 |
Enxoito | enxoito enxugado enxuito enxutio enxuto seco | 84 | IV | 255 |
Enxugarse | enxugar enxugarse limparse poñerse enxoito secarse | 83 | IV | 255 |
Orballeira, chuviña | erballada erballeira erballiño orballada orballar orballeira orballeirada orballeiriña orballo | 71a | IV | 205 |
Orballo, rosada | erballo neve orballada orballeira orballeirada orballeiro orballo orballo da mañá recío rescaldo reseo resiada resío resío da herba rocío rosada rosar rosío serán xeada xieiro | 96 | IV | 287 |
Sarabiar | escarabanar salabrear sarabear sarabelar sarabiar saraibar xarabear xarabrear | 107a | IV | 315 |
Enchouparse | estar mollado como un saco mollarse como si caera no río poñerse coma un chuzo poñerse coma un maragoto poñerse coma un pingo poñerse coma un piro poñerse coma un pito poñerse coma unha sopa poñerse como a lama poñerse como esterco poñerse como un san Benito poñerse como unha troita poñerse como unha trolla pórse como un trapo de mollado vir como un trollo vir como unha ran vir mollado como un nazareno vir mollado como un sapo | 81b | IV | 249 |
Trono | estartelido pancada tranquido traquido trobón troneiro tronera tronida tronido trono trueno | 49 | IV | 145 |
O ano que estamos | este ano en que estamos este ano que estamos hogano neste ano que estamos no ano en que estamos no ano no que estamos no ano que estamos o ano en que estamos o ano no que estamos o ano que estamos | 150 | IV | 399 |
Estrela | estrela estrella | 23 | IV | 77 |
Había cinco meses (que morrera) | facía cinco meses (que morrera) había cinco meses (que morrera) iba cinco meses (que morrera) | 156 | IV | 405 |
Hai un ano (que me licenciaron) | fai un ano (que me licenciaron) hai un ano (que me licenciaron) vai un ano (que me licenciaron) | 155 | IV | 405 |
Febreiro | febeiro febereiro febreiro febrero ferbeiro fibreiro frebeiro fribeiro mes de san Blas san Blas | 126 | IV | 367 |
Primavera | florea fresca primadera primaveira primaveira de abril primavera primavera de abril primavera de vrao primaverado vrao | 121 | IV | 361 |
Raiola | garimeiro raeira raeiro raia raia do sol raiada raíña do sol raio raio de sol raiola raiolada raioliña raiolo raola raoleira raoliña reolo | 33a | IV | 93 |
Escampada, estiñada | ghotear ghoteira gotear goteira goteiral | 88b | IV | 271 |
Xoves | ghueves quinta quinta feira xoves xueves | 142 | IV | 389 |
Xullo | ghulio santa Mariña Santiago sega seitura xuilín xulín xulio xullo | 131 | IV | 373 |
Xuño | ghunio san ghuan san Xan san Xoán Xan xuio xunio xuño | 130 | IV | 371 |
Lostregar | haber relámpagos lestregar lostregar lostreguear lostrexar lostrobegar lustregar lustrigar lustriguear relampaguear relampar relampear relampexar | 52b | IV | 149 |
Xeo | helada helo hielo xeada xeado xelada xelo xeo xiada xío | 101a | IV | 299 |
Hoxe | hoi hoixe honxe hox hoxe huxe | 170 | IV | 425 |
Hora | hora | 179 | IV | 443 |
Hora e media | hora e media hora e meia | 180 | IV | 443 |
Inverno | invernía inverno invierno | 124 | IV | 365 |
Torbón | ir de cu atrás terboada terbón torbada torboada torbón treboada treboar trebón trebonada trobo troboada trobón turbón turbonada | 74a | IV | 221 |
Xear | lazar nevar pelar rescaldar xear xelar xiar | 100 | IV | 297 |
Luns | lluis luis lunes lunges luns lus segunda feira | 139 | IV | 385 |
Sol | loairas só sol | 32 | IV | 91 |
Raiola | luada luada de sol lueda de sol raceira raixeira rasada de sol raxa raxa de sol raxada raxeira raxeirada raxiña raza raza de sol razadiña | 33b | IV | 95 |
Raxeirada (síntese) | luada lueda raceira raeirada raeiro raela rafa raia raiada raiola raiolada raioleira raola raxa raxada raxeira raxeirada raza razada soalleira solilleira solleira sonlleira | 35 | IV | 105 |
Lóstrego | léstrego lestrego lóstrago lóstrego lostrego lóstrexo lostrexo lostrobego lóstrogo lústrego lustrego lústrigo lustrigo relámpago relampo relóstrego relústrego | 51b | IV | 147 |
Lúa chea | lúa chea lúa chía lúa llena lúa vella luna chena | 20 | IV | 71 |
Lúa nova | lúa nova lúa nueva punta da lúa | 18 | IV | 67 |
Maio | maio mallo mes da Ascensión mes das flores | 129 | IV | 369 |
Mal tempo | mal tempo mal tiempo mala xeira mau tempo tempo malo | 37 | IV | 107 |
Setembro | malla mes da recolleita san Miguel setembre setembro setiembre | 133 | IV | 375 |
Martes | martes terceira feira tercia feira | 140 | IV | 385 |
Marzo | marzal marzo mes de san ghosé | 127 | IV | 367 |
Mañá (adv.) | mañá mañán mañana miñán | 175 | IV | 437 |
Agosto | mes de Nostra Señora Nosa Señora Nuestra Señora santa María santa Mariña sega | 132 | IV | 375 |
Mollarse | mollarse | 80 | IV | 245 |
Néboa, brétema | nebaceira nebaceiro nebla nebleceira neblina néboa neboeira neboeiro nebra nebrina nebriña niboeiro niebla niebla pecha nublado nubueira peste | 92a | IV | 277 |
Nevarío | nevada nevada forte nevada grande nevarada nevarido nevarío nevarisca neve neveiro neverío nevieiro nevisca nevoeira nevuscada | 113a | IV | 329 |
Neve (significados) | neve | 110 | IV | 323 |
Noite | noche noite noute nueite nuite nunte | 12 | IV | 53 |
Nubeiro | nubarrón nubarrón baixo nubarrote nube nube baixa nube de auga nube de chuvia nube de tronada nube de trono nube escura nube negra nube rastreira nubeceiro nubeiro nubleiro nuboeiro nubreiro nubueira traveseiro de nube | 47a | IV | 135 |
Orballo (significados) | orballo | 97 | IV | 289 |
Pasadomañá | para esoutro día para o outro día pasado mañana pasadomañá pasadomañán pasadomiñán pasando mañá pasando mañana | 176 | IV | 437 |
Pinguenexar | pimpenexar pincallar pingalear pingalloar pinganexar pingarrear pingarrexar pingolear pingolexar pingolotear pinguelear pinguelexar pinguenexar pinguexar pinqueirar pinquenear respincar resprincar zumegar | 87a | IV | 261 |
Pingueira, pingar (realizacións de ng) | pinca pincar pincota pinga pingada pingar pingha pinghar pingheira pingota pingueira pinguexar pinqueira | 88a | IV | 267 |
Postura do sol | pór do sol posta posta do sol postura postura do sol sol posto | 10a | IV | 49 |
Raxeirada | raeira raeirada raeiro raela raia raia de sol raiada raiada de sol raíña do sol raio raiola raiola de sol raiolada raioliña raola raoleira raoliña | 34a | IV | 99 |
Resío | reciar recino recío reseo resío resío da noite rexeiro rexido rexieiro rexío rocío rocío da noite rosío rosío da noite serán serao | 95a | IV | 283 |
Semana | semá semán semana somana | 137 | IV | 383 |
Serán (significados) | serán | 5 | IV | 41 |
Venres | sesta sesta feira venres vernes viernes | 143 | IV | 389 |
Sábado | sábado | 144 | IV | 391 |
Tronada | tormenta tormenta de trono treboada trebón trebonada trobonada tromenta tronada tronado tronar trono | 50 | IV | 145 |
Verán | verá verán verano verao vra vran vrano vrao | 122 | IV | 361 |
Pola mañá | á mañá á mañán de mañá de mañán de pola mañá pola mañá pola mañán pola mañana pola meñán pola miñá pola miñán por la mañana | 160 | IV | 411 |
Chuvia | ágoa agua auga augua choiva chover chuva chuvia lluvia | 68 | IV | 195 |